Πλαστικά στο Περιβάλλον – Μία Διαχρονική Απειλή
Διονύσιος Παναγιωτάρας
Επίκουρος Καθηγητής
Τμήμα Περιβάλλοντος – Ιονίου Πανεπιστημίου
Τα πλαστικά είναι συνθετικά υλικά με πλείστες εφαρμογές. Περίπου ένα εκατομμύριο πλαστικά μπουκάλια αγοράζονται κάθε λεπτό σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ 5 τρισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες χρησιμοποιούνται κάθε χρόνο σε όλη τη Γη. Η μισή ποσότητα των πλαστικών που παράγονται είναι μίας χρήσης και απορρίπτεται στο περιβάλλον. Έρευνες υπολογίζουν ότι από τη δεκαετία του 50 έως σήμερα έχουν παραχθεί πάνω από 8,3 δισεκατομμύρια τόνοι πλαστικών, ενώ παράγουμε περίπου 300 εκατομμύρια τόνους πλαστικών αποβλήτων το χρόνο σε παγκόσμια κλίμακα.
Μόνο το 9% αυτών ανακυκλώνεται, το 12% αποτεφρώνεται και το υπόλοιπο 79% θάβεται σε χώρους υγειονομικής ταφής ή απορρίπτεται στο περιβάλλον. Η ανθεκτικότητα τους και η πολύ αργή αποδόμηση τους μέσω των φυσικών διεργασιών, έχει ως αποτέλεσμα, πολλά από αυτά τα υλικά να μην εξαφανίζονται σχεδόν ποτέ από το περιβάλλον.
Πολλές φορές διασπώνται σε μικρότερα τεμάχια που φτάνουν σε διαστάσεις ≤ 5mm, τα λεγόμενα μικροπλαστικά (MPs). Άλλη πηγή παραγωγής μικροπλαστικών είναι ο φυσικός, χημικός και βιολογικός μετασχηματισμός των πρωτογενών πλαστικών υλικών σε δευτερογενώς παραγόμενα MPs.
Επιπρόσθετα η UV ακτινοβολία ή/και οι εναλλαγές υψηλών-χαμηλών θερμοκρασιών στο περιβάλλον, παράγουν δευτερογενώς μικροπλαστικά. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι τα MPs καταναλώνονται από ψάρια και ζώα, ενώ έχουν βρεθεί και στο πόσιμο νερό. Η τροφική αλυσίδα είναι η κύρια οδός εισαγωγής τους στον ανθρώπινο οργανισμό και υπάρχει μεγάλη ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα για τις επιπτώσεις τους στην υγεία μας.
Πρόσφατες μελέτες ανίχνευσαν την ύπαρξη τους στο πεπτικό σύστημα ανθρώπων από διαφορετικές χώρες, ενώ επιστημονικά δεδομένα επιβεβαιώνουν πως χημικά πρόσθετα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή πλαστικών, επιφέρουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και αναπαραγωγική ικανότητα των ανθρώπων.
Για τους παραπάνω λόγους η επιστημονική κοινότητα εργάζεται ώστε να αντικαταστήσει τα πλαστικά υλικά με άλλα, που ευκολότερα θα αποδομούνται στην φύση. Εάν συνεχίσουμε με αυτούς τους ρυθμούς να παράγουμε πλαστικά μιας χρήσης, οι ωκεανοί μας θα περιέχουν περισσότερα πλαστικά από ότι ψάρια έως το 2050!
Είναι επιτακτική η υιοθέτηση πολιτικών μείωσης των πλαστικών μιας χρήσης καθώς και η προσαρμογή της οικονομίας στην βάση των αρχών της “Κυκλικής Οικονομίας”.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο το 2018 συμφωνήθηκε μεταξύ των κρατών μελών η «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα Πλαστικά σε μία Κυκλική Οικονομία» η οποία αργότερα ενσωματώθηκε στην οδηγία 2019/904/ΕΕ, με κύριους στόχους την πρόληψη και μείωση του αντίκτυπου ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον – ιδιαίτερα στο υδάτινο – και στην ανθρώπινη υγεία, καθώς και η προώθηση της μετάβασης στην κυκλική οικονομία με καινοτόμα και βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα, προϊόντα και υλικά, συμβάλλοντας έτσι στην αποδοτική λειτουργία της αγοράς και στην προστασία του περιβάλλοντος.
